Papyrus werd gemaakt door de vezelige stengels van de Cyperus papyrus plant in lagen te rangschikken en samen te persen. Dit vroege schrijfmedium, dat zijn oorsprong vond in het oude Egypte, kent een geschiedenis die zo’n vijf millennia teruggaat. De oevers van de machtige Nijl vormden de ideale groeiplaats voor de papyrusplant, die de basis zou vormen voor dit revolutionaire schrijfmateriaal.
De oorsprong van papyrus
Het fabriceren van papyrus was een vindingrijk en tijdrovend proces. Na de oogst werden de stengels in dunne reepjes gesneden. Deze werden vervolgens in twee kruisende lagen gerangschikt: eerst verticaal, dan horizontaal. Het natuurlijke sap van de plant diende als bindmiddel. Door stevig aandrukken en drogen ontstond een stevig schrijfblad.
Het vervaardigingsproces
Na het drogen ondergingen de vellen een behandeling met een speciale substantie om inktabsorptie te reguleren. Daarna werden ze glad gepolijst voor een optimaal schrijfoppervlak. Schrijvers prefereerden doorgaans de horizontale zijde, waar de plantvezels als natuurlijke schrijflijnen fungeerden. Vanwege de kwetsbaarheid werd papyrus vaak opgerold voor bewaring en transport. Uitgebreide teksten werden op aaneengeschakelde vellen geschreven, resulterend in boekrollen.
Voorbereiding en toepassing
Papyrus was van onschatbare waarde voor de ontwikkeling van schrift en administratie. Het vond toepassing in uiteenlopende documenten, van bestuurlijke en juridische teksten tot literaire werken en religieuze geschriften. De kwaliteit varieerde, waarbij fijnere, lichtere en gladdere vellen het meest in trek waren en de hoogste prijs opleverden.
Invloed op de geschiedenis
Met de introductie van perkament, gemaakt van dierenhuid, en later papier, een Chinese uitvinding, nam het gebruik van papyrus geleidelijk af. Tegen de 12e eeuw was papyrus grotendeels verdrongen door deze nieuwere materialen, hoewel het in bepaalde regio’s nog enige tijd in gebruik bleef.
De opkomst van alternatieven
Tot halverwege de 19e eeuw waren slechts enkele geïsoleerde papyrusdocumenten bekend. De eerste moderne ontdekking van papyrusrollen vond plaats in 1752 in Herculaneum. Deze ontdekkingen hebben ons inzicht in antieke beschavingen aanzienlijk verrijkt en ons begrip van hun cultuur en historie vergroot. Papyrus blijft historici en archeologen boeien, en de overgebleven rollen bieden een uniek venster op de wereld van het oude Egypte en de klassieke oudheid.
Zelf papyrus vervaardigen?
Het is mogelijk om thuis papyrus na te maken, al vereist het enige toewijding. Hier volgt een beknopte handleiding:
Benodigdheden:
- Papyrusplant of vergelijkbare grassoort (bv. riet)
- Scherp mes
- Deegroller
- Twee vlakke oppervlakken (zoals houten planken)
- Zware voorwerpen
- Water
Stapsgewijze aanpak:
- Snijd de stengels in lange, smalle stroken.
- Laat de stroken 24 uur in water weken.
- Leg de stroken verticaal naast elkaar op een plank, licht overlappend.
- Plaats een tweede laag stroken horizontaal over de eerste.
- Bedek met de andere plank en verzwaar het geheel.
- Laat enkele dagen drogen, vervang dagelijks de vochtige planken.
- Polijst het droge vel voorzichtig met een glad object.
Het eindresultaat zal verschillen van authentiek Egyptisch papyrus, maar geeft een goede impressie van het oude proces. Het maken van papyrus kan een boeiend project zijn, vooral voor liefhebbers van geschiedenis of ambachtelijk werk.
Let op: echte papyrusplanten zijn in veel landen beschermd. Overweeg het gebruik van alternatieve grassoorten voor een vergelijkbaar effect.
